Klostrofobi Nedir?
Klostrofobi, bireyin kapalı ve sınırlı alanlarda bulunmaktan yoğun korku ve kaygı duyması durumudur. En yaygın görülen özgül fobi türlerinden biridir. Klostrofobisi olan kişiler, asansör, küçük oda, kabin, tünel, uçak, tren, araba, mağara, bodrum kat gibi fiziksel olarak sınırlı alanlarda bulunmaktan kaçınırlar. Hatta bazıları için sıkı kıyafetler, boğazı saran giysiler veya koltukta uzun süre oturmak bile tetikleyici olabilir.
Bu kişiler genellikle bulundukları ortamdan kaçamayacaklarını, nefes alamayacaklarını ya da boğulacaklarını düşünerek yoğun kaygı yaşarlar.
Fobi ile Korku Arasındaki Fark
Fobi, yalnızca korku duymak değildir. Fobide:
-
Korku gerçek bir tehlikeye dayalı değildir.
-
Korku aşırı, irrasyonel ve kontrol edilemez düzeydedir.
-
Korkulan durumdan kaçınma davranışı gelişir.
-
Gündelik yaşam kalitesi ciddi biçimde düşer.
Klostrofobi de bu tanıma uyan ve bireyin yaşamını sınırlayan bir fobi türüdür.
Klostrofobiyi Tetikleyen Durumlar
-
Asansöre binmek
-
Kilitli kapıların olduğu odalar
-
Kalabalık ve kapalı alanlar
-
MR cihazı gibi dar tıbbi tarayıcılar
-
Uçak, tren gibi kapalı ulaşım araçları
-
Tüneller veya geçitler
-
Küçük banyolar veya kabinler
-
Sıkı giyisiler ya da boğaza baskı yapan kıyafetler
Bazı bireylerde yalnızca bu durumları düşünmek bile kaygı oluşturabilir.
Klostrofobi Belirtileri
Klostrofobi sırasında yaşanan belirtiler, hem fiziksel hem psikolojik düzeyde hissedilir:
Fiziksel Belirtiler
-
Nefes darlığı
-
Kalp çarpıntısı
-
Terleme
-
Titreme
-
Mide bulantısı
-
Baş dönmesi veya baygınlık hissi
-
Göğüs sıkışması
-
Hava açlığı
-
Bulantı ve baş ağrısı
Psikolojik Belirtiler
-
Ortamdan kaçma isteği
-
Ölüm korkusu
-
Aklını kaybetme hissi
-
Kontrolü kaybetme endişesi
-
Yoğun panik hali
-
Gerçeklikten kopma (derealizasyon)
Bu belirtiler, çoğu zaman panik atakla karıştırılabilir ve klostrofobik bireylerde panik ataklar oldukça yaygındır.
Klostrofobinin Nedenleri
Klostrofobi, bazı bireylerde çocuklukta yaşanan travmatik deneyimlerle ilişkili olabilir. Örneğin:
-
Küçük yaşta karanlık bir odaya kapatılmak
-
Asansörde mahsur kalmak
-
MR gibi tıbbi cihazlarda kötü deneyim yaşamak
Ancak bazı kişilerde herhangi bir belirgin sebep olmadan da gelişebilir. Genetik yatkınlık, aşırı koruyucu ebeveyn tutumları ve anksiyete bozuklukları klostrofobiyi tetikleyebilir.
Klostrofobi ile Yaşamak
Klostrofobik bireyler, kaygı duydukları durumları mümkün olduğunca kaçınarak kontrol altında tutmaya çalışırlar. Ancak bu kaçınma davranışı zamanla yaşam alanlarını daraltır ve kişinin:
-
İş hayatı
-
Sosyal yaşamı
-
Seyahat planları
-
Sağlık kontrolleri (MR gibi)
gibi pek çok alanda zorluk yaşamasına neden olabilir.
Klostrofobi Tedavi Edilebilir mi?
Evet, klostrofobi tedavi edilebilir bir durumdur. Tedaviyle birey korkularını tanımayı, nedenlerini keşfetmeyi ve baş etme becerileri geliştirmeyi öğrenir.
Tedavi Yöntemleri
1. Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)
-
En etkili yöntemlerden biridir.
-
Kişinin irrasyonel düşünceleri belirlenir ve yerlerine daha gerçekçi düşünceler yerleştirilir.
-
Maruz bırakma terapisi ile birey korktuğu durumla adım adım yüzleşir.
2. Nefes ve Gevşeme Teknikleri
-
Kaygı anında kullanılabilecek teknikler öğretilir.
-
Özellikle panik atak eğilimi olan bireyler için etkilidir.
3. İlaç Tedavisi
-
Kaygı düzeyinin çok yüksek olduğu durumlarda kısa süreli ilaç desteği önerilebilir.
-
Antidepresanlar veya anksiyolitikler uzman kontrolünde kullanılır.
4. Sanal Gerçeklik Terapileri
-
Yeni yöntemlerden biridir.
-
Sanal ortamda kontrollü bir şekilde maruziyet sağlanarak tedavi süreci desteklenir.
Klostrofobi, kişinin yaşam kalitesini doğrudan etkileyebilecek düzeyde ciddi bir fobidir. Ancak yalnızca korkmak değil, bu korku yüzünden hayatı sınırlamak bu durumun fobiye dönüştüğünün en net göstergesidir.
Eğer klostrofobi nedeniyle:
-
Kapalı alanlardan kaçınıyorsanız
-
Günlük yaşamınız kısıtlanıyorsa
-
Fiziksel belirtiler yaşıyorsanız
-
Sosyal hayatınız olumsuz etkileniyorsa
Bir ruh sağlığı uzmanından destek almanız yaşam kalitenizi geri kazanmanızda büyük rol oynayacaktır. Kapalı alan korkusunun üstesinden gelmek mümkündür; önemli olan, bununla yüzleşmeye ve iyileşmeye karar vermektir.