Duygusal yeme, kişinin aç olmadığı hâlde, duygusal durumlarını düzenlemek veya başa çıkmak amacıyla besin tüketmeye yönelmesi olarak tanımlanabilir. Bu davranış, genellikle stres, üzüntü, öfke veya mutsuzluk gibi olumsuz duyguların etkisiyle ortaya çıkar. “Yemek yemek hayattan zevk almanın en iyi yolu”, “Canım sıkıldığı için yemek yiyorum” veya “Şu an bir çikolata yesem mutlu olurum” gibi yaygın düşünceler, duygusal yemenin temel sebepleri arasında yer alır. Bu tür inançlar, duygusal yeme bozukluğunun gelişmesine zemin hazırlayabilir. Kişi, kısa süreli rahatlama hissi elde etmek için yemek yerken, uzun vadede suçluluk ve pişmanlık duyguları yaşar. Bu da kişiyi bir döngüye sokar ve duygusal yeme alışkanlıkları giderek daha karmaşık hâle gelir.
Duygusal Yeme ve Duygularla Başa Çıkma
Duygusal yemenin temelinde, bireylerin olumsuz duygularıyla başa çıkma isteği yatmaktadır. Stres, depresyon, yalnızlık veya öfke gibi duygusal durumlar, kişiyi aşırı yemek yemeye yönlendirebilir. Bu, aslında bir tür kaçış mekanizmasıdır; kişi, yemek yiyerek o anki olumsuz duygulardan uzaklaşmaya çalışır. Ancak, duygusal yemenin sağladığı geçici rahatlama, uzun vadede bu davranışın bir alışkanlık hâline gelmesine yol açar. Her seferinde aynı duygulara tepki olarak yemek yenmesi, bir kısır döngüye dönüşebilir ve kişi kendini duygusal yeme alışkanlıklarının içinde kaybolmuş bulabilir.
Duygusal Açlık ve Fiziksel Açlık Arasındaki Farklar
Duygusal açlık ile fiziksel açlık arasında belirgin farklar vardır. Duygusal açlık aniden ortaya çıkar ve kişinin neyi ne kadar yediği konusunda bir farkındalık eksikliği olabilir. Genellikle bu tür bir açlık, karbonhidratlı, şekerli, fast food veya paketli gıdalara yönelme ile kendini gösterir. Kişi bu tür yiyecekleri tıkınırcasına yer, ancak doygunluk hissi yaratmak zordur. Bununla birlikte, duygusal açlık, daha çok bir boşluk hissi, stres veya yalnızlıkla ilişkilidir.
Fiziksel açlık ise yavaşça gelişir ve bir süreç içinde hissedilir. Kişi, yemek yediğinde, ne yediğini ve ne kadar yediğini daha iyi fark eder. Ayrıca, fizyolojik açlık daha uzun süreli bir duygu olup, genellikle vücutta enerjiye ihtiyaç duyulduğu bir durumu yansıtır. Bu nedenle, duygusal açlık ile fiziksel açlık arasındaki farkları ayırt etmek, duygusal yeme alışkanlıklarının önlenmesinde önemli bir adımdır.
Duygusal Yeme ve Psikolojik Etkileri
Duygusal yeme, yalnızca bedensel değil, aynı zamanda psikolojik açıdan da birçok olumsuz etkiye sahiptir. Kişi, duygusal olarak rahatladığını düşündüğü anlarda yemek yerken, daha sonra genellikle suçluluk ve pişmanlık duyguları yaşar. Bu durum, yeme bozukluklarını tetikleyebilir. Duygusal yeme, zamanla kişinin kendine olan güvenini sarsabilir ve daha derin psikolojik sorunlara yol açabilir.
Duygusal Yeme ile İlgili Psikolojik Etkiler:
- Suçluluk duygusu
- Depresyon ve anksiyete
- Kendine güven eksikliği
- Kısır döngüde sıkışma hissi
Duygusal yeme, sadece anlık bir rahatlama sağlamakla kalmaz, aynı zamanda duygusal iyileşmeye katkıda bulunmaz. Bu yüzden, bu alışkanlık zamanla kişinin psikolojik sağlığını daha da zedeleyebilir.
Duygusal Yeme ve Fiziksel Sağlık Üzerindeki Etkiler
Duygusal yeme, uzun vadede fiziksel sağlık üzerinde ciddi olumsuz etkiler yaratabilir. Aşırı yemek yeme, obeziteye yol açabilir ve bu da kalp damar hastalıkları, şeker hastalığı, yüksek kolesterol gibi sağlık sorunlarına zemin hazırlar. Ayrıca, duygusal yeme bozuklukları, tıkınırcasına yeme (binge eating) veya bulimia nevroza gibi daha karmaşık yeme bozukluklarını da beraberinde getirebilir. Bu durumlar, kişinin fiziksel sağlığını tehlikeye atarken, psikolojik sorunlarını da derinleştirebilir.
Duygusal Yemenin Fiziksel Sağlık Üzerindeki Etkileri:
- Obezite
- Kalp damar hastalıkları
- Şeker hastalığı
- Yüksek kolesterol
- Yeme bozuklukları (tıkınırcasına yeme, bulimia nevroza)
Bu tür sağlık sorunları, duygusal yemenin fiziksel sonuçlarıdır ve kişiyi daha büyük sağlık problemleriyle karşı karşıya bırakabilir.
Duygusal Yeme ile Başa Çıkma: Yardım Almak
Duygusal yeme alışkanlıklarından kurtulmak ve sağlıklı bir ilişki kurmak için profesyonel destek almak önemlidir. Eğer duygusal yeme bozukluğuna sahip olduğunuzu düşünüyor ve bu durumu kontrol etmekte zorlanıyorsanız, bir uzmandan yardım almanızda fayda vardır. Psikoterapi ve danışmanlık, duygusal yeme alışkanlıklarının üstesinden gelmek ve sağlıklı başa çıkma stratejileri geliştirmek için etkili bir yol olabilir. Uzman desteği, bireyin duygusal ihtiyaçlarını anlamasına, yeme ile olan ilişkisini yeniden yapılandırmasına yardımcı olabilir.
Uzm. Klinik Psikolog Duygu Engin