Mobbing, iş hayatında çalışanlar arasında ya da işveren tarafından bilinçli olarak uygulanan psikolojik şiddeti ifade eder. Bu süreçte, kişiye rahatsızlık ve huzursuzluk veren davranışlar sergilenir, tehdit edilerek aşağılanır veya kötü muameleye maruz bırakılır. Amaç, mağduru yıldırmak, pasifleştirmek ve dışlamaktır. Bu tür davranışlarla karşılaşan birey, zamanla “kurban psikolojisi” içine girer. Kendini çaresiz ve başarısız olarak algılamaya başlar, baş etme becerilerini kaybeder ve iş dışında da sürekli olarak işle ilgili stres yaşar. Sonuç olarak, basit görevlerde bile hata yapar, performansı düşer ve hatta iş yapamaz hale gelebilir. Bu durum genellikle mağdurun istifası ya da işten çıkarılmasıyla sonuçlanır.
Mobbing’in Psikolojik ve Fiziksel Etkileri
Mobbing’in birey üzerindeki en büyük etkisi, maruz kalınan psikolojik şiddetin süresi, sıklığı ve yoğunluğudur. Şiddet ne kadar uzun süre devam ederse, mağdur üzerindeki etkisi de o kadar yıkıcı olur. Her bireyin psikolojik dayanıklılığı farklıdır; kimi bireyler bu tür durumlarla başa çıkabilirken, bazıları için mobbing yıkıcı sonuçlara yol açabilir.
Uzun süre mobbing’e maruz kalan bireylerde aşağıdaki sorunlar sıkça görülür:
- Psikolojik Etkiler: Depresyon, kaygı bozuklukları, tükenmişlik sendromu, düşük özgüven, öfke ve karamsarlık.
- Fizyolojik Etkiler: Uyku sorunları, yeme düzensizlikleri, baş ağrısı, mide problemleri ve bağışıklık sisteminin zayıflaması.
- Sosyal Etkiler: Aile ilişkilerinde bozulma, sosyal izolasyon ve mesleki itibar kaybı.
Bu etkiler, bireyin hem iş hem de özel hayatını ciddi şekilde olumsuz etkileyebilir. Uzun vadede, madde kullanımı gibi daha ağır sorunlara da yol açabilir.
Mobbing’e Uğradığınızı Nasıl Anlarsınız?
Mobbing’e maruz kalan bireyler genellikle bu durumu ilk başta fark edemezler. Ancak, sürekli ve sistematik bir şekilde aşağıdaki davranışlara maruz kalıyorsanız, mobbing mağduru olabilirsiniz:
- Hakkınızda asılsız söylentiler yayılıyorsa.
- Sürekli yıldırıcı ve bıktırıcı politikalar uygulanıyorsa.
- Konuşmalarınız kasıtlı olarak kesiliyorsa.
- İş yerinde yok sayılıyorsanız ve görmezden geliniyorsanız.
- Yaptığınız işler sabote edilmeye çalışılıyorsa.
- Sürekli suçlanıyor, küçümseniyor ve eleştiriliyorsanız.
- Sözlü veya fiziksel tehditlere maruz kalıyorsanız.
- Kaba, argo sözlerle rencide ediliyorsanız.
- İş motivasyonunuz bilinçli olarak düşürülmeye çalışılıyorsa.
- Size yapmanız gerekenin dışında, ağır işler yükleniyorsa.
- Yaptığınız küçük hatalar abartılarak büyük sorunlar haline getiriliyorsa.
Bu davranışlar sürekli ve sistematik bir şekilde yapılıyorsa, mobbing’e maruz kalıyor olabilirsiniz.
Mobbing Mağdurlarının Yapması Gerekenler
Mobbing mağdurlarının, yaşadıkları durumun bir “iş ortamı sendromu” olduğunu ve bunun kendi suçları olmadığını bilmeleri önemlidir. Kendilerini suçlu hissetmek yerine, bu durumla başa çıkmak için bilinçli adımlar atmalıdırlar. İşte mobbing mağdurlarının izlemesi gereken yollar:
- Durumu Tanımlayın: Yaşadığınız olayları objektif bir şekilde değerlendirin ve mobbing belirtilerini tanımaya çalışın. Hangi davranışların sizi etkilediğini not edin.
- Kanıt Toplayın: Mobbing’e maruz kaldığınızı kanıtlayacak e-posta, mesaj veya diğer belgeleri saklayın. Tanıklarınız varsa onların ifadelerini almayı düşünün.
- Destek Alın: İş arkadaşlarınızdan, aile üyelerinizden veya bir profesyonelden destek alın. Bu durumun üstesinden tek başınıza gelmek zorunda değilsiniz.
- Haklarınızı Bilin: İş yerinizin mobbing politikalarını ve yasal haklarınızı öğrenin. Türkiye’de İş Kanunu’na göre mobbing bir suçtur ve mağdurlar haklarını arayabilir.
- Psikolojik Destek Alın: Psikolojik yardım almak, mobbing’in yarattığı stresle başa çıkma becerilerinizi güçlendirebilir. Ayrıca, bu süreçte güçlü yönlerinizi fark etmenize ve sağlıklı sınırlar oluşturmanıza yardımcı olabilir.
Mobbing ile Başa Çıkma Stratejileri
Mobbing’e karşı koymak, hem bireysel hem de kurumsal çaba gerektirir. Birey olarak mobbing’e karşı bilinçli davranışlar geliştirebilirsiniz:
- Sınırlarınızı Belirleyin: İş yerindeki davranışlara sınır koyarak, mobbing yapan kişilere karşı kendinizi koruyabilirsiniz.
- Özgüveninizi Koruyun: Mobbing, özgüveni zedeler. Kendinize olan güveninizi kaybetmemek için yeteneklerinizi ve başarılarınızı hatırlayın.
- Profesyonel Destek Alın: Mobbing, iş dışında da hayatınızı etkileyebilir. Bu durumda bir terapist ya da danışmanla çalışmak faydalı olacaktır.
- Kendi Haklarınızı Savunun: İş yerinde size karşı yapılan sistematik baskıya karşı yasal haklarınızı aramaktan çekinmeyin.
Mobbing, çalışanlar arasında yaygın bir problem olmakla birlikte, farkındalık ve doğru adımlarla üstesinden gelinebilir. Eğer mobbing’e maruz kaldığınızı düşünüyorsanız, bu durumun bir psikolojik şiddet biçimi olduğunu ve suçlunun siz olmadığınızı unutmayın. Kendinizi suçlamak yerine, destek alın ve bilinçli adımlar atarak bu durumla başa çıkın. Psikolojik yardım, hem yaşadığınız stresi yönetmenize hem de iş yerindeki durumu daha iyi analiz etmenize yardımcı olabilir. Unutmayın, mobbing’e karşı sessiz kalmak çözüm değildir; haklarınızı savunmak için harekete geçmelisiniz.
Uzm. Klinik Psikolog Duygu Engin