Endişe/Kaygı Bozukluğu

Kaygı bozuklukları ya da tıptaki adı ile anksiyete bozukluğu Latince’de tıkanma, boğulma anlamına gelen ”angere” kökünden türetilmiştir ve içerisinde kendine has karakteristik özellikler ve belirtiler gösteren birçok tanının yer aldığı geniş ve kapsayıcı bir tanı kategorisidir. Kaygı bozukluğunun birçok şekli vardır. Bunların içerisinde en sık rastlanan ve en çok bilinenleri fobiler yani korkulardır.

Kaygı bozukluğu farklı tiplerde değerlendirilir. Fobiler ve panik bozukluklar ve uyuşturucu ve uyarıcı madde kullanımına bağlı kaygı bozukluğu şeklinde ortaya çıkan kaygı bozuklukları da vardır. Kaygı bozuklukları her 100 kişiden 30 kişide görülen bir durumdur.

Bunların yanı sıra geçirilen herhangi bir travma sonrası stres bozukluğu adı verilen ve bazen ani başlayan bazen de kronikleşen travmaya bağlı veya travma sonrasında ortaya çıkan kaygı bozukluklarıdır. Kaygı bozukluğu kadınlarda erkeklere oranla iki kat daha sık görülür.

Kaygı bozuklukları her yaş grubunda görülebilir. Kaygı bozuklukları çocukluk yaşlarında, ergenlikte, orta yaş grubunda, menopoz döneminde, hamileliklerde, erkeklerin andropoz döneminde de görülebilir.

Fobik Bozukluk Nedir?

Fobi, herhangi bir nesneye, objeye, canlı ya da cansız herhangi bir şeye karşı hissedilen çok şiddetli bir korku ve kaçınma tepkisi demektir.

• Hayvan Fobisi: En yaygın olarak bilineni ve rastlananı hayvanlara karşı (kedi, köpek, yılan, akrep, arı, böcekler ve fare gibi) hayvanlara karşı hissedilen korkulardır.
• Yükseklik Fobisi: Uçağa binmekten korkmak, yükseklikten korkmak, yüksek bir yerde kalmaktan ya da çalışmaktan korkmak gibi yükseklik korkuları vardır.
• Kapalı Kalma Fobisi: Kapalı dar bir alanda kalmaktan korkmak (kapının üzerine kilitlenmesi, asansörde kalma, bir yerde sıkışıp kalma gibi) kapalı kalma korkusu gibi korkulardır.
• Doktor Fobisi: Kan, iğne, dişçiye gitme, ameliyat olma gibi medikal durumlardan korkmak ta yaygın görülen kaygı bozukluğu çeşitleridir.

Panik Bozukluk Nedir?

Fobilere ek olarak özellikle son yıllarda oldukça sık karşılaşılan diğer bir kaygı bozukluğu ise panik bozukluktur. Panik bozukluk kaygının oldukça şiddetli hissedildiği, kaygı, endişe ve yoğun korku duygularına, bedensel şiddetli şikayetlerin eklendiği ve kişinin yoğun bir kriz şeklinde yaşadığı ataklardır. Bu atakların art arda gelmesi ve gün içinde ya da ardışık zamanlarda tekrarlaması da panik bozukluk olarak tanımlanır.

Kaygı (Anksiyete) Bozukluğu Neden Olur?

Her türlü psikolojik hastalıklarda olduğu gibi kaygı bozukluklarının da temelinde yatan nedenler, genellikle kişinin iç dünyasında ihtiyaç duyduğu ve istediği şeyler ile dış dünyada karşılaştığı gerçekler, sınırlar ve engeller arasında sıkışmışlık halidir. En temelde ve kökte yatan, nedensel faktörler tanımlanabilir. Kaygı bozukluğu nedenleri nedensel faktörler ve tetikleyici faktörler olarak iki ana grupta değerlendirilir.

Çoğunlukla bu nedensel faktörler alt yapıyı ve zemini hazırlayan unsurları oluşturur. Herhangi bir kaygı bozukluğunun ya da bunlardan birinin ortaya çıkmasını tetikleyen faktörler de stresli olaylardır. Kişinin hayatında yaşanan veya değişen herhangi bir değişim, kriz (hastalık haberi, ölüm, kayıp, iş ile ilgili değişiklikler, ev satma veya evsiz kalma, parasal kayıplar, ayrılıklar, yaşanan yerin değişmesi, borçlanma, menzuniyet, terfi gibi olaylar) olumlu ya da olumsuz fark etmeyebilir ve her ikisi de kaygıyı tetikleyebilir.

Bunların yanı sıra psikologların ve psikiyatristlerin çok sık karşılaştığı kaygı bozukluğu tipleri de vardır. Örneğin, ifade edilememiş duygular, ifade edilememiş kızgınlıklar ve kırgınlıklar, bastırılmış duygular, bastırılmış tepkiler yani çözülememiş bütün meseleler aslında bir şeylere dönüşür. Bu durum genellikle bazen fiziksel bir hastalık (vücudun bir yerinde bir hastalık, bir ağrı) olarak kendini belli edebilir iken, bazen de kaygı bozukluğu, duygu durum bozukluğu gibi bozukluklar ile kendini gösterir.